GAMMA KNIFE
De Gamma Knife is een apparaat waarmee de meest precieze bestraling in het hoofd mogelijk is.
In 2021 is in Isala, als derde ziekenhuis in Nederland, een Leksell Gamma Knife ® Icon ™ geïnstalleerd.
Hiermee beschikt Zwolle over de gouden standaard op het gebied van de radiochirurgie.
Bij de gebruikelijke stereotactische radiotherapie op een lineaire versneller worden marges gehanteerd.
Door de extreem hoge precisie van de Gamma Knife Icon, zijn deze marges niet meer nodig. Het bestralingsvolume is kleiner. Daarnaast is het mogelijk veel meer afwijkingen tegelijkertijd te behandelen.
De Gamma Knife is een zeer waardevolle aanvulling op de multidisciplinaire behandeling van hersenafwijkingen.
Sinds de introductie van de Gamma Knife zijn er wereldwijd al meer dan 1,3 miljoen patiënten mee behandeld.
Met behulp van 192 radioactieve 60-Cobalt bronnen worden tumoren in de hersenen met de hoogst mogelijke precisie bestraald.
De kleinste bundel die gegeven kan worden is 4 mm, zodat ook zeer kleine afwijkingen behandeld kunnen worden, met maximale sparing van omliggend weefsel.
Voor grotere tumoren worden combinaties gebruikt van bundels met een diameter van 4, 8 en 16 mm. De bundels komen samen in het isocentrum, het brandpunt.
Om die hoogst mogelijke precisie te bereiken wordt het hoofd van de patiënt gefixeerd. Voorheen kon dit alleen met behulp van een stereotactisch frame.
Stereotactisch Frame
Thermoplastisch masker
Met de Gamma Knife Icon is het ook mogelijk te fixeren met een thermo-plastisch masker. Samen met de patiënt wordt besproken welke wijze van fixatie het meest geschikt is.
Fixatie met een stereotactisch frame
Onder lokale verdoving wordt het frame met vier schroeven op het hoofd van de patiënt gefixeerd. Lichte sedatie onder midazolam is mogelijk als de patiënt dit wil.
De schroeven worden in de schedel ge-schroefd. Dit geeft een tijdelijk gevoel van druk op het hoofd en verdwijnt na enkele minuten. Nadat de behandeling klaar is, wordt het frame weer verwijderd.
Er is een zeer kleine kans op een nabloeding en/of infectie. Tevens kan er een hematoom ontstaan, dat kan leiden tot peri-orbitaal oedeem.
Fixatie met een thermoplastisch masker
Het gebruik van een thermoplastisch masker op de Gamma Knife Icon is nieuw ten opzichte van oudere modellen.
Het voordeel van het masker is dat er geen schroeven geplaatst hoeven te worden.
Het masker kan worden gebruikt voor een gefractioneerde behandeling, bijvoorbeeld drie keer per week, of een adaptive behandeling van één keer per maand.
Bij een langere bestralingsduur, zoals bij multiple hersenmetastasen, heeft een
frame de voorkeur boven een masker.
De behandeling
De bestraling vindt plaats in dagbehandeling. De patiënt wordt ‘s ochtends vroeg verwacht op de afdeling radiotherapie.
De patiënt heeft hier zijn eigen kamer, waar hij gedurende de dag, samen met een begeleider, mag verblijven. Er is thee, koffie en soep beschikbaar. Tussen de middag wordt een lunch geserveerd. De kamer beschikt over een bed of een relax-stoel.
De behandeling (vervolg)
Na ontvangst wordt het frame geplaatst. Aansluitend wordt de planning-MRI scan verricht ten behoeve van de behandeling. Daarna wordt de radiochirurgie gepland door de neurochirurg en de radiotherapeut-oncoloog.
De behandeling begint ongeveer 3-4 uur na ontvangst op de afdeling. De duur van de behandeling is afhankelijk van het aantal doelgebieden en varieert meestal tussen de 30-120 minuten.
Indien nodig kan de behandeling tijdelijk onderbroken worden of de dag erna gegeven worden.
De behandeling in beeld
Indicaties voor Gamma Knife
Met de Gamma Knife Icon kunnen zowel maligne-, benigne- en functionele aandoeningen worden behandeld.
In Isala behandelen we op dit moment:
Percentages aandoeningen behandeld met de Gamma Knife Isala (tot en met 30 september 2022):
Voorbeelden van behandelde patiënten
Single Fraction GKRS 1 x 18-25 Gy
Voorbeelden van behandelde patiënten
Adaptive GKRS 3 x 10 Gy (4 weken)
Voorbeelden van behandelde patiënten
Trigeminus neuralgie Single Shot 4mm (80 Gy)
Vestibulair Schwannoom
Indicaties voor Gamma Knife
Overige benigne indicaties, zoals AVM’s, tremoren, Parkinson en overige functionele aandoeningen, worden momenteel behandeld in het Gamma Knife Centrum Tilburg.
Alle patiënten worden na verwijzing besproken in een MDO, waar de indicatie voor Gamma Knife behandeling wordt gesteld. Patiënt wordt daarna opgeroepen voor een intake. Indien er geen indicatie is, wordt de verwijzer hierover geïnformeerd.
Gamma Knife radiochirurgie bij hersenmetastasen (vervolg)
Radiochirurgie met de Gamma Knife Icon leidt tot een excellente lokale controle, behoudt kwaliteit van leven en voorkomt vermoeidheid, haaruitval en cognitieve stoornissen zoals die vaak gezien worden na whole-brain radiotherapie voor multiple hersenmetastasen.
Grote metastasen (> 2.5 - 3 cm) worden behandeld met een zogenaamde adaptive behandeling, waarbij er twee- tot driemaal een behandeling wordt gegeven met een maand interval. De systeemtherapie hoeft tijdens deze periode niet gestaakt te worden.
Gamma Knife radiochirurgie bij hersenmetastasen (vervolg)
Tijdens de planning-MRI wordt dubbel contrast toegediend en worden speciale sequenties gebruikt om ook zeer kleine hersenmetastasen op te sporen. Alle metastasen die gezien worden op de planning-MRI, zullen ook behandeld worden. Ook als dit in totaal meer dan 10 afwijkingen zijn. Hierdoor wordt de kans op een re-treatment verkleind.
Soms kan het voorkomen dat een grote metastase 3x bestraald wordt, terwijl de overige kleine metastasen allemaal in één keer behandeld kunnen worden.
Team Isala
De Gamma Knife wordt mogelijk gemaakt door een unieke samenwerking tussen neurochirurgen en radiotherapeuten, waarbij kennis van beide specialismen gebundeld wordt.
Tom Aalders, Dharmin Nanda en Tim Bouwens
neurochirurgie
Hanneke Vos, Erwin Wiegman, Crystal de Groot
radiotherapie
Team (vervolg)
klinische fysica
Georgiana Stoian en Sander Kamerbeek
neuro-radiologie
Zwenneke Flach
Verpleegkundig specialisten neurochirurgie
MBB-ers radiotherapie
Verwijzen voor Gamma Knife radiochirurgie bij hersenmetastasen
Inclusiecriteria
N.B. Een tumordiameter van > 2.5 - 3 cm is geen contra-indicatie. Deze worden gefractioneerd of staged behandeld. Eventueel kan, in overleg met de verwijzer, een resectie gedaan worden.
Verwijzen voor Gamma Knife radiochirurgie bij hersenmetastasen
Benodigde informatie
Verwijzen voor Gamma Knife radiochirurgie bij hersenmetastasen
Follow-up
Follow-up MRI-scans worden door het Gamma Knife team aangevraagd.
Follow-up bezoek vindt plaats op de afdeling radiotherapie.
Eerste follow-up 6-12 weken na behandeling en daarna vier-maandelijks.
Re-treatment kan gegeven worden, maar altijd na overleg met hoofdbehandelaar.
Gamma Knife behandeling bij trigeminusneuralgie
Als medicatie onvoldoende effect heeft en/of operatieve behandelingen onvoldoende resultaat geven of niet aangewezen zijn, kan een patiënt verwezen worden voor behandeling met de Gamma Knife.
In een grote review* van 45 Gamma Knife studies is de gemiddelde freedom from pain (FFP) respons met of zonder medicatie aanpassing 84,4%. De FFP zonder medicatie is 53%.
Gemiddelde duur tot pijnverlichting is 15-78 dagen. Tot maximaal 180 dagen na behandeling is er nog FFP te verwachten.
Na 10 jaar is er een blijvende pijnvermindering van 30-45%.
Retreatment is in sommige gevallen mogelijk. Graag overleg bij postherpetische neuralgie en clusterhoofdpijn.
*Stereotactic radiosurgery for trigeminal neuralgia: a systematic review. International Stereotactic Radiosurgery Sociaty practice guidelines. Tuleasca ea. J. Neurosurgery 130: 733-757, 2019
Verwijzen voor Gamma Knife radiochirurgie bij trigeminusneuralgie
Vanuit Isala
Vanuit elders
Follow-up
In Isala zijn tevens neurochirurgische en radiofrequente behandelingen mogelijk.
Verwijzen voor Gamma Knife radiochirurgie overige indicaties
Benodigde informatie
Follow-up
Afhankelijk van de indicatie, in overleg met verwijzer.
Verwijzen naar Gamma Knife Isala
Informatie en contact
038 - 424 5449
secretariaat radiotherapie
038 - 424 5387 / 5358
secretariaat neurochirurgie
gammaknife@isala.nl
fax: 038 - 424 7676
Beeldvorming indien mogelijk via TWINN portaal.
Dutch Gamma Knife Consortium
De drie Gamma Knife centra in Nederland hebben een samenwerkingsverband opgericht. Hierbij ontwikkelen we uniforme behandelrichtlijnen, wordt multicentrisch onderzoek verricht en zullen we in de toekomst een prospectieve dataregistratie opzetten.
2021
1998
2016
Samenwerking met andere disciplines
Nieuwe MDO's en werkgroepen worden opgericht.
GAMMA KNIFE
Het gehele Gamma Knife Team
GAMMA KNIFE
StorifyMe
Inhoud Gamma Knife Team Isala
Concept en realisatie Michiel van Baasbank
Titelfoto
Mohamed Hassan | PxHere - Creative Commons